Gangouroubouro

ALGEMEEN

Project basisschool
Architect LEVS architecten Amsterdam
Opdrachtgever Stichting Dogon Onderwijs
Project organisatie ADI, Mopti Sevaré
Aannemer Enterprise Dara Sevaré, Mopti en uitvoerder Essay Dara,
in samenwerking met studenten van de Technische school in Sévaré
en de lokale bevolking van Gangaroubourou.
Aanbesteding 2012
Bouw maart – juli 2013
Ingebruikname oktober 2013
Bruto vloeroppervlak 200 m2
Terrein 2.5 ha
Investeringskosten 45.000 Euro

INLEIDING

Het dorp Gangouroubouro ligt in de vlakte op een klein uur rijden van de dorpen aan de voet van de rotswand in het Dogonland, de Falaise de Bandiagarra in Mali (Unesco werelderfgoed 1986). In het dorp en de nabije omgeving wonen ongeveer zo’n 200 families, een kleine 3500 mensen. Het dorp heeft al jaren een traditionele school van leem met een traditioneel dak. Nog veel belangrijker is dat de directeur en zijn leraren wonen in door inwoners uit het dorp gebouwde huizen. De school telt bijna 240 leerlingen en groeit nog steeds. Er zijn leerlingen van groep 1 tot groep 6 die les krijgen. ADI onze lokale partner vond deze school en de gemeenschap goed voldoen aan onze belangrijke voorwaarde namelijk een gemotiveerde gemeenschap die samen met ons een nieuw school ensemble van lokalen, een omsloten schoolterrein met bomen, toiletten kan realiseren.

Alhoewel er al 5 docenten zijn en ruim 240 leerlingen starten we de eerste fase met 3 lokalen en de sanitaire voorzieningen. Het uiteindelijke ensemble van een school bestaat uit 2 blokken van lokalen voor minimaal 360 en maximaal 450 leerlingen. Onze ervaring is dat het gefaseerd bouwen een verstandige stap is. Het bouwproject is dan ook echt te realiseren met de benodigde ondersteuning van het dorp en het spreidt ook de activiteiten van ADI en SDO.

CONTEXT

Tegelijkertijd met de basisschool in Tanouan Ibi is er gestart met het schoolgebouw in Gangouroubouro. Op een terrein van 2,5 hectare groot is de plaats bepaald van de lokalen met inachtneming van factoren als oriëntatie ten opzichte van de zon,de wind en ondergrond. De school is op het hoogste stuk van de grond geplaatst om zo min mogelijk last te hebben van het water in de natte tijd.

De plaats voor het tweede lokalen blok is al op de locatie gereserveerd (tekening locatie).

UITGANGSPUNTEN VOOR HET ONTWERP EN DE BOUW

Gebruik van lokale grondstoffen

Een van de belangrijkste uitgangspunten was het gebruik van lokale grondstoffen en materialen. Het doel hierbij is om tot een voordelig maar duurzaam gebouw te komen, dat zich goed voegt naar het landschap en dat aansluit bij de lokale traditionele manieren van bouwen. Wel is er op verzoek van ADI bij deze school gebruik gemaakt van de nog beschikbare voorraad materiaal van de organisatie. Ook is de gedachte dat er in de vlakte, de nieuwere dorpen, ook een andere architectuur en uitstraling van de gebouwen mogelijk is. Vandaar dat hier een school is ontworpen met een bijzonder stalen dak.

Onderwijs proces en een betrokken gemeenschap

Zoals altijd is niet het gebouw, maar het onderwijs ons belangrijkste doel. De lokale aannemer en vakwerklieden werken nauw samen met de net opgeleide leerlingen van de technische school. Zij worden in alle fasen van het bouwproces ingeschakeld. Er worden voorzichtige stappen gezet om de bouwwijzen te verbeteren en te verfijnen, aansluitend bij bestaande methoden, tradities en kennis. De lokale bevolking werd ingezet voor onder andere het graven, de wateraanvoer, stenen en opperen. Het stemt tot grote tevredenheid dat de aanpak duidelijke afspraken met het dorp over de taakverdeling en hun bijdrage hieraan hebben gewerkt. De keuze om te gaan bouwen hebben wij hiervan laten afhangen. Het moest dan ook invloed krijgen op de verlaging van bouwkosten.

Lichte constructie en toch een fijn klimaat 

Ten opzichte van de school in Tanouan Ibi of Balaguina, is er voor Gangaroubouro een nieuw model ontwikkeld. De aanleiding hiervoor is, zoals al eerder vermeld, dat er nog veel constructief materiaal, waaronder staalplaten en profielen, op voorraad was in de opslag van de stichting. Amatigue Dara (ADI) maakte zich na de inventarisatie  zorgen over de grondkwaliteit in het gebied en gaf de voorkeur aan een lichter gebouw. In dit geval een schoolgebouw met een zwevend stalen dak.

ONTWERP

Het project bestaat uit een ensemble van het eigenlijke schoolgebouw, blokken met sanitaire voorzieningen en een gemeenschappelijke buitenruimte. Het terrein zal worden omheind met Jatropha struiken om enige bescherming tegen dieren te bieden. De olie van de noten van deze plant (‘purgeer noten’) zal ook gebruikt worden om biodiesel brandstof te vervaardigen.

De school dient te voldoen aan de vereisten die door de overheid en het CAP (Centre d’Animation Pédagogique) zijn voorgeschreven. Scholen bestaan gewoonlijk uit clusters van drie klaslokalen. Een klaslokaal moet een oppervlakte van 7 x 9m² hebben en dient ruimte te bieden aan ongeveer 60 leerlingen. In totaal biedt de school ruimte voor 180 leerlingen en een kantoor met depot voor de directeur die gezamenlijk één gebouw vormen.

Het nieuwe model past meer in de open vlak­te, dan dichtbij de lokale traditionele bebouwing. De dorpen liggen ook buiten de rijkere Ar­chitectuur zone, die echt langs de rotswand en op het plateau ligt.

De structuur van het schoolgebouw is opgebouwd uit een vergrote veranda van ruim 3 meter die parallel aan de klaslokalen loopt. De wanden zijn gemetseld met afwisselend gestapelde stenen van geperste aarde in stroken die het ritme van de gevels bepalen. De veranda is voorzien van stenen zit muurtjes aan beide zijde en vormt zo het grote terras van de school.

Het dak is opgebouwd uit overlappende stalen dakplaten die ieder onder afschot, 1 meter uitsteken ten opzichte van de veranda en achtergevel. Door middel van slanke stalen koker profielen wordt het dak afgedragen op de steunberen. Het polingny spanten, die de klaslokalen overspannen, zorgen voor een vrij vloeroppervlak. Een voordeel van het zo ontworpen stalen dak zijn de grote overstekken die extra schaduwplek­ken creëren. Met een grote strook ‘Braziliaans’ metselwerk voor de ventilatie en meerdere smallere lange ramenopeningen voorkomen wij de opdrukkende windkrachten onder het dak.  De gevel zorgt ook voor veel natuurlijke ventilatie in de klaslokalen. Het kantoor en de opslag zijn weer gerealiseerd met getoogde daken en van een kleiner schaal passend bij de functie van de ruimte. Het kantoor van de directeur is tevens voorzien van een waterbak, waarmee het hemelwater opgevangen wordt.

De gevelopeningen zijn uitgevoerd met stalen kiepramen geschilderd in een oker geel. De vloerstenen van 60 mm zijn in een patroon gelegd om de mogelijkheden te laten zien en als detail. De onderwijzers plek in het school lokaal is op verzoek van de school verhoogd, waarmee het overzicht op de klas wordt vergroot.

BOUWEN

In Dogon land worden verschillende types van manieren van bouwen en van materialen gebruikt, afhangend van de precieze locatie. Leem is het meest gebruikte bouwmateriaal, omdat er verschillende soorten leem aanwezig zijn overal in het hele Dogon gebied. In Gangouroubou was leem, in combinatie met staal voor een lichtere constructie, de meest voor de hand liggende keuze.

Het is erg belangrijk om zo veel als maar mogelijk is met lokaal beschikbare materialen te bouwen. Dit is economisch en financieel interessanter dan het importeren van materialen, het is een duurzame oplossing en het materiaal is ook nog eens makkelijk verwerkbaar. Het bouwwerk, dat wil zeggen de dragende muren en de vloeren, is vervaardigd van stenen van hydraulisch geperste aarde.

 

De steen persmachine is mobiel, wat betekent dat de stenen op de bouwplek zelf gemaakt kunnen worden en gemetseld kunnen worden met een specie waarin ook aarde verwerkt is. De stenen wegen per stuk 8,5 kg en kunnen een druk verdragen van 15 N/mm2. Aan de stenen wordt 3 – 4 % cement toegevoegd zodat zij waterdicht zijn. De funderingen worden gemaakt van gestort beton.

Het gebruik van hout werd verworpen niet alleen omdat lokaal beschikbaar hardhout schaars is, maar ook erg bewerkelijk en veeleisend in termen van onderhoud. De stalen frames voor de ramen zijn gemaakt door handwerkslieden in Mopti die vertrouwd zijn met de techniek. Nog een aanvullende reden om geen hout te gebruiken is het gevaar van termieten, die het wegvreten.

VAN LEERLING TOT METSELAAR

De uitvoering op de bouw werd georganiseerd door Esay Dara, een opgeleid metselaar van de mede door ons gerealiseerde Technische school. Het is geweldig om te zien hoe pre­cies in maatvoering en zorgvuldig metselwerk strak en netjes dit werk wordt uitgevoerd met ook nog zeer weinig verlies aan stenen. Het hele bouwteam van deze school bestaat overigens uit ex-leerlingen van de school. Ook van de nieuwe lichting zullen er weer geschoolde metselaars en bouwers bijkomen. De volgende stap zal natuurlijk zijn dat zij nog meer gaan bouwen vanuit  hun eigen ondernemerschap.

IN GEBRUIK

MODULERING & OUTPUT

Na het schetsontwerp worden de projecten in 3D uitgetekend in een technisch teken programma, waar ieder steentje zichtbaar is en detaillering exact in beeld gebracht kan worden. Als output kunnen gegevens worden opgevraagd, bijvoorbeeld het aantal stenen ten behoeve van de aankoop. Maar ook kunnen er realistische impressies van gemaakt worden voor presentatie doeleinden. Ook een BIMx model (zie kopje “loop in 3D door de school”) kan worden geëxporteerd om achter uw computerscherm door het gebouw te lopen om in 3D inzicht te krijgen van het schoolproject. Buiten de 3D mogelijkheden worden er efficiënt 2D werktekeningen uit opgemaakt, die uiteindelijk fungeren als bouwtekening voor de lokale aannemer Enterprise Dara Sevaré.

LOOP IN 3D DOOR DE SCHOOL

Via onderstaande link is de school zichtbaar in een 3D programma, waarin het mogelijk is om zelf door de scholen te lopen / vliegen. Door middel van de pijltjes op het toetsenbord vind beweging plaatst en via de muis is de zicht richting te bepalen. Erg gebruiksvriendelijk en het geeft een goede indicatie hoe de school er van buiten en binnen uit ziet.

Basisschool Gangouroubouro in 3D       Windows