Een huis in Nando

De structuur van de woningen is mede bepaald door de beveiliging en de veiligheid. Bij de entree is altijd een kamer voor de bewaker. Het huis heeft ook vele interne verbindingen. Juist die geschiedenis maakt dat zeker de oude originele huizen een zeer bijzonder opzet en structuur hebben. Een van de doelen van het project is om ook de geschiedenis van het huis vastte leggen, de geschiedenis van de familie en de bouwstructuur. De basis van de bouwstructuur is de gestapelde onbewerkte stenen die zijn gepleisterd met leem. De leem is van groot belang voor de samenhang. De vloeren en daken zijn gemaakt van diverse verschillende afmetingen rond hout ook niet bewerkt en soms afgedekt met riet waarover weer leem is aangebracht.

De muren steken meestal 15 tot 20 centimeter boven het dak uit en worden veelal afgedekt met platte natuurstenen ter bescherming tegen het water. De grotere overspanningen worden veelal gerealiseerd door een Y-vormige ondersteuningen. Het water wordt afgevoerd door uit hout gehakte houten water spuwers. Ook de binnen zijde van de woningen zijn veelal volledig gepleisterd met leem. Meestal met een afwerk laag genaamd “froicais”. De leem is gemend met gierststengels, maar ook gewoon gierst. Binnen in de woningen en soms ook buiten zijn er vele mooie en bijzondere trappen te vinden. Een groot deel van de oorspronkelijke sloten is nog aanwezig in het dorp evenals de simpele sobere deuren. Toch zijn ook deze van groot belang voor de authenticiteit van het dorp.

De oorspronkelijke wijze van de preparatie van de laatste afwerk laag van de muren met leem is een vrij intensief proces en vrij cruciaal. In twee weken moet het materiaal door gisting, enzymen en de goede verhouding van ander producten een mooie strakke en vooral goed water werende huid kunnen vormen. Met name deze laatste laag gaan wij financieel ondersteunen om te zorgen dat er de goede duurdere toeslagen ook echt worden gebruikt. Genoemde toeslagen zijn “beurre de karite”, “beurre de noix”, “crème de miel”, “raissins sauvage”, en nog een aantal olie houdende planten. Een van de eerste huizen van het dorp, welke het dorp zelf graag gereconstrueerd willen zien staat vlak achter de moskee. De ouderen kennen het huis nog wel maar nu is er niet veel meer over dan een ruïne. Het aanpakken van dit huis zullen wij pas ter hand nemen als wij wat meer ervaring hebben en wat verder zijn in het project. Wel is het duidelijk dat hier ook nog het nodige onderzoek voor nodig is om de oorspronkelijke vorm en indeling terug te halen. Het huis is niet meer bewoond door een familie maar word wel door het dorp van groot belang geacht.


De muur, ook van niet bewerkte stenen, rond het dorp is ook nog steeds van groot belang omdat het de twee zijden van het dorp tussen de berg afsluit. Structureel is de muur veel lager dan in het verleden. Er zijn een aantal stukken in elkaar gestort en bij een poort ontbreekt de bovenzijde. Verder is het opvallend dat er veel afval tegen de muur is gedumpt. Er zal een nieuwe startplaats buiten het dorp worden gecreëerd waarbij overigens meteen een project met betrekking tot afvalscheiding en compostering wordt gestart. Dit zal worden gedaan met onze partner van IFD, die hier is gestart met een vrouwen groep. De aanpak van de muur is een cruciaal onderdeel van het project omdat, het uniek is voor de dorpen van de Dogon en ook juist dit dorp zo specifiek maakt.

De moskee Een ander ongekend architectonisch hoogte punt is de moskee. Er zijn weliswaar al vele publicaties over gemaakt. Helaas zijn hierin een aantal zaken niet onderzocht of meegenomen. Opvallend vaak is het deel waar de vrouwen verblijven en bidden, waarbij de vrouwen cour vaak niet aanwezig is op foto’s en tekeningen. Afgelopen jaar is er een eerste aanvang gemaakt van het herstellen van de bijbouw. Een tweede belangrijke vraag en twijfel is of de jaarlijkse aanpassingen niet heel erg sterk de vorm van het gebouw doen verdwijnen. Het interieur verkeerd volgens het team in prima staat, aan de buitenzijde is het duidelijk dat er enerzijds een goed onderzoek nodig is en gesprekken met de oudere over de vorm en dat een afwerking met een rijkere laag noodzakelijk is. De vraag is ook of er daarvoor een gedeeltelijke verwijdering van recent aangebrachte lagen nodig is. Ook hier is wellicht toch de nodige haast geboden omdat, er ook zichtbaar is dat er op een aantal plaatsen diepe openingen aanwezig zijn die inwateren. En daarmee afscheidingen, zoals in 2009 bij de grote moskee van Djenne is gebeurd, mogelijk maken. Boubacar Kouroumanse adviseert dan ook dit toch zo spoedig mogelijk ter hand te nemen.