De Moskee en de Islam

Hoewel zij zich vanaf de 11-e eeuw verbreidde, bleef de Islam min of meer beperkt tot stedelijke centra zoals Djenné, Dia, Timboektoe en Gao. Het was het geloof van de elite die aan de macht was en van de kooplieden. Pas na een aantal heilige oorlogen in de 19-e eeuw schoot de Islam definitief wortel op het platteland en in Dogon land. In de meeste dorpen staat een moskee. De hedendaagse levendigheid van de traditionele leembouw komt onder meer tot uiting in de variëteit van moskeeën die stijl kenmerken laten zien die kenmerkend zijn voor de architectuur van de Dogon. Moskeeën met gevels samengesteld uit nissen met dambord- en driehoekspatronen zijn een vertrouwde aanblik geworden. De moskee van Kani Kombole vormt een goed voorbeeld. Hij staat aan de voet van de rotswand. Er is bijna geen ruimte voor bouwwerken. De moskee is ruim opgezet, en zijn vier gevels zijn versierd met pilaren en met nissen. Dit is een duidelijke verwijzing naar vooral de gevel van de ‘Ginna’, het traditionele huis van de groot familie.

De moskee in Nando verschilt van ieder andere in zijn soort. Men meent dat hij in de 12-e eeuw gebouwd werd. Dat wil op zijn minst zeggen dat de bouw ervan voorafging aan de bouw van de moskeeën van Djenné en van Timboektoe. In die verre tijden werd de Falaise van Bandiagara bewoond door een volk dat bekend staat als de “Tellem”. Nu in onze tijd blijven vele vragen omtrent de omstandigheden waaronder de moskee van Nando gebouwd werd, onbeantwoord.

In legendes worden verschillende verhalen omtrent zijn oorsprong afgestoken. Er is een verhaal dat beweert dat de moskee uit de hemel gevallen is. Een ander stelt dat er een reus was die de moskee binnen een week gebouwd heeft. Nog weer een andere legende houdt het er op dat de regio in die verre tijden vaak ten prooi viel aan geweld. Op een dag was Nando helemaal verlaten totdat een ‘marabout’ en zijn studenten zich er vestigden en de moskee daar bouwden. Toen er weer vrede heerste, kwamen ook de oorspronkelijke inwoners terug. Zij verjoegen de marabout, maar behielden de moskee. Een gemeenschappelijke noemer in al deze verhalen is de plotselinge verschijning van een moskee die voorafgaat aan de verbreiding van het moslim geloof in de regio. Het lijkt een beetje op de komst van een openbaring. De enige nabijgelegen stad die in de 12-e eeuw al bekeerd was tot de Islam, was Dia, gelegen aan de rivier de Diaka (een aftakking van de Niger).

    

De moskee van Nando is gebouwd van aarde, hout en steen. Steen is het favoriete bouwmateriaal in Dogon land. Zoals de dorpen langs de rivier van leem gebouwd zijn, zo worden in de huizen en de moskeeën op het plateau en in het falaise gebied stenen en aarde gecombineerd. En toch is de moskee van Nando uniek op grond van zijn architectuur. Pilasters maken deel uit van alle vier de gevels van de buitenzijde en de hoeken van het dakterras zijn bekroond met talloze koptorentjes. Een lage muur in een vergelijkbare stijl, met boogvormige ingangen en gepunte torentjes omringt het gebouw. Na de vele seizoensgebonden bepleisteringen met leem (eigenlijk meer bestrijkingen), heeft de moskee het uiterlijk gekregen van een gebouw dat zowel Moslim als Animistische invloeden heeft ondergaan. De muren van het interieur zijn van een Islamitisch ontwerp en zijn versierd met thema’s uit de Koran.